به منظور تحصیل در آلمان، متقاضیان باید نحوه تحصیل در کشور آلمان را بدانند. اصل مهم در دانشگاههای آلمان، اصل یکپارچگی آموزش و پژوهش است. دانشگاه نه تنها مکانی برای آموزش بلکه همزمان مکانی است برای پژوهش محسوب می شود. دولت و یا نهادهای گوناگون، در چهارچوب قراردادهای خاصی، تسهیلات مالی برای امور آموزشی و پژوهشی در اختیار دانشگاه‌ها قرار می‌دهند. علاوه بر این، مراکز آموزش عالی علمی می‌توانند برای انجام پروژه‌های پژوهشی ویژه (SFB) از جامعه‌ی تحقیقاتی آلمان (DFG) درخواست کمک مالی کنند. برای پیشبرد پروژه‌های پژوهشی ویژه (SFB) معمولاً دوره‌های ۱۲ ساله در نظر گرفته می‌شود.
عواملی همچون: دانشگاه های بسیار ممتاز آلمان، آینده ی روشن پیش روی دانشجویان دانشگاه های این کشور و مهمتر از همه رایگان بودن تحصیلات در این کشور باعث شده است تا آلمان به عنوان یکی از کشورهای سرآمد دنیا از لحاظ پذیرش دانشجو مطرح گردد. سیستم آموزشی کشور آلمان به دلیل حساسیت بسیار زیاد دولت آلمان به روی زبان آلمانی طوری طراحی شده است تا اکثر رشته های ارائه شده به زبان آلمانی ارائه شوند. تحصیلات دانشگاهی در آلمان در مراکز مختلفی همچون: دانشگاه ها، مجتمع های آموزش عالی، دانشگاه های آموزش عالی هنر، مدارس عالی فنی، و غیره امکان پذیر است. برخی این مراکز فقط تا مقطع کارشناسی ارشد دوره برگزار می نمایند و برخی دیگر در مقاطع بالاتر نیز پذیرش دانشجو دارند. از لحاظ نوع و سیستم آموزش نیز برخی بصورت تئوری و برخی بصورت تئوری و عملی می باشند.
شرط ورود به دانشگاه ها و مدارس عالی فنی داشتن دیپلم دبیرستانی ۱۳ ساله است. دارندگان دیپلم دبیرستانی ۱۲ ساله خارج از کشور آلمان پس از گذراندن آزمون تشخیص علمی(Feststellungsprüfung)، به تقاضیای داوطلب، یا پس از دوره یکساله Studienkolleg در کالج های مقدماتی، می توانند به دانشگاه راه یابند. انتخاب رشته دانشگاهی نیز براساس نوع تحصیل در این کالج ها و نمرات اخذ شده صورت می گیرد.
تحصیلات دانشگاهی شامل دو دوره پایه و اصلی است: دوره پایه حداقل ۴ و نیم سال طول می کشد و دوره اصلی حداقل ۴ نیم سال برای مدارس عالی فنی و حداقل ۸ نیم سال برای دانشگاه ها می باشد. دانشگاه ها در آلمان مستقل هستند و بودجه کلیه مراکز آموزش عالی که دلتی هستند از طرف مسئولان ایالتی و وزارت فرهنگ آلمان تامین می شود
شرایط تحصیل برای دیپلمه ها
اتمام تحصیلات متوسطه و دریافت مدرک دیپلم از برخی از کشورها، شرط کافی برای ورود به دانشگاههای آلمان نیست. علاقمندان به تحصیل در دانشگاههای آلمان که از ایران اقدام می‌کنند نیز شامل همین گروه میشوند. این افراد علاوه بر مدرک دیپلم، به قبولی در آزمون دوره‌های روزانه یا شبانه دانشگاههای دولتی ایران نیز نیاز دارند. آنها پس از احراز شرایط ذکر شده و در صورتی که تمایل دارند پس از دریافت مدرک دیپلم و بدون شروع تحصیل یا فارغ‌التحصیلی از دانشگاههای ایران، در دانشگاههای آلمان تحصیل کنند، بایستی درخواست خود را برای کالج‌های آلمان و نه دانشگاههای این کشور ارسال کنند.
البته برخی از دانشگاه‌ها در آلمان بررسی مدارک برای موافقت با پذیرش در کالج را نیز بدون واسطه انجام می دهند، اما با این حال افرادی که بدون تحصیل در دانشگاههای ایران اقدام می‌کنند، بایستی ابتدا اقدام به اخذ پذیرش از کالج کنند.
دانشجویان برای گذراندن کلاس و امتحانات هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند. تنها مورد هزینه خدمات دانشجویی است که آن را به دانشگاه مرتبط با کالج پرداخت می‌کنند. این هزینه از ۳۰ تا ۲۰۰ یورو برای هر ترم تحصیلی و در هر دانشگاهی متفاوت است. هزینه خدمات دانشجویی، استفاده رایگان از وسایل حمل و نقل عمومی در شهر محل سکونت و در مواردی در شهرهای مجاور و همچنین استفاده از امکانات دانشگاه را ممکن می‌سازد.
شرایط ورود به کالج
پیش از شروع به تحصیل در کالج، قبولی در آزمون ورودی آن الزامی است، که معمولا در قالب یک امتحان به زبان آلمانی برگزار می‌شود. بنابراین، دانستن زبان آلمانی برای ورود به کالج الزامی است. داوطلبان بایستی پیش از درخواست، بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ ساعت زبان آلمانی آموخته باشند. این میزان در کالج‌ها یکسان نیست و در برخی موارد، سطح بالاتری انتظار می‌رود که جزییات آن را می‌توان از طریق وب سایت کالج و مکاتبه جویا شد. توجه به این نکته لازم است که دانشجویان کالج، برخلاف دانشجویان دانشگاه تنها در دوران تعطیلات بین دو ترم اجازه کارکردن خواهند داشت و از این رو بایستی برای تامین مخارج زندگی در این دوره یک ساله از پشتوانه مالی برخوردار باشند.
قبولی در آزمون سراسری
متقاضیان تحصیل در دانشگاههای آلمان که در آزمون سراسری دانشگاههای دولتی پذیرفته شده‌اند، بدون آنکه در ایران در دانشگاه تحصیل کرده باشند، می‌توانند اقدام به دریافت پذیرش از دانشگاههای آلمان کنند. این افراد اما تحصیل خود را نه از دانشگاه، بلکه با دوره‌ای یک ساله در کالج شروع خواهند کرد و با توجه به نمراتی که در پایان این دوره کسب می‌کنند، می‌توانند در رشته و دانشگاه مورد علاقه‌شان تحصیل کنند. دانستن این نکته که حدنصاب قبولی در آزمون سراسری، مقطع کارشناسی است، برای آن دسته از افرادی که تنها با پذیرش در کنکور سراسری ایران، قصد تحصیل در آلمان را دارند، ضروری است. بنابراین قبولی در آزمون سراسری در مقطع کاردانی برای گرفتن پذیرش در دانشگاههای آلمان کافی نیست.منظور از قبولی در آزمون سراسری، تنها آزمون دانشگاههای سراسری در نوبت‌های روزانه و شبانه است. با این حساب، قبولی تنها در آزمون سراسری دانشگاههای غیرانتفاعی، پیام نور و جامع علمی کاربردی، مورد تایید دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در آلمان نیست. البته این شرایط تنها در صورتی است که این افراد علاقه‌مند باشند، بدون تحصیل در دانشگاههای ایران و تنها با قبولی در آزمون سراسری اقدام به پذیرش کنند.
آلمان دانشگاه آزاد را قبول دارد؟
در مورد دانش‌آموختگان دانشگاه آزاد و یا افرادی که در آزمون ورودی به این دانشگاه پذیرفته شده‌اند، شرایط متفاوت است. تنها قبولی در آزمون سراسری دانشگاه آزاد، برای اقدام برای پذیرش کافی نیست. حدنصاب پذیرش، عموماً داشتن مدرک کارشناسی از دانشگاه آزاد است. این قاعده شامل فارغ‌التحصیلان سایر دانشگاههای دولتی همانند پیام نور، شانه، غیر انتفاعی و … نمی شود. دانش‌آموختگان دانشگاههای غیرانتفاعی سراسری، پیام نور و هچنین دانشگاه جامع علمی کاربردی، تنها در صورت داشتن قبولی در کنکور سراسری ایران در یک رشته تحصیلی مشخص و در یک دانشگاه مشخص، می‌توانند برای پذیرش از دانشگاههای آلمان اقدام کنند. طبیعتا فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها و همچنین دانشگاه آزاد، مستقیما وارد دانشگاه خواهند شد و احتیاجی به گذراندن دوره یک ساله کالج نخواهند داشت
.
درخواست برای کارشناسی یا کارشناسی ارشد؟
در مورد اینکه آیا فارغ التحصیلان لیسانس می توانند مستقیما برای فوق به دانشگاه وارد شوند یا خیر، تصمیم با دانشگاه و کمیسیون ارزشیابی مدارک تحصیلی است در بیش از ۹۰% دانشگاههای آلمان در صورتی که شرایط متقاضی مساعد باشد( معدل بالای ۱۴ و مدرک زبان و … ) احتمال صدور پذیرش بسیار زیاد است. در این شرایط اما یک قاعده کلی وجود دارد. افرادی که در رشته تحصیلی خود در ایران و یا در زیر مجموعه‌های مشابه آن، قصد ادامه تحصیل در آلمان دارند، با تصمیم دانشگاه می‌توانند در مقطع کارشناسی ارشد نیز پذیرفته شوند. و یا پس از تعیین سطح و ارزشیابی واحدهای گذرانده، در مقطع کارشناسی، اما در ترم‌های بالاتر ثبت‌نام کنند.
در مورد قبولی و تعداد واحدها، تنها کمیسیون ارزشیابی مدارک تحصیلی دانشگاه تصمیم خواهد گرفت و قاعده یکسانی وجود ندارد. تنها می‌توان گفت که در این مورد، میان دانش‌آموختگان دانشگاههای سراسری و آزاد تفاوتی وجود ندارد.
موارد استثنا
برای پذیرفته‌شدگان در آزمون سراسری دانشگاههای دولتی این امکان وجود دارد که در صورت پشت‌سر گذاشتن یک سال تحصیلی (گذراندن واحدهای‌های دو نیم سال)، بدون ورود به کالج در آلمان، مستقیما وارد دانشگاه شوند. البته این شرایط تنها با موافقت دانشگاه امکان پذیر خواهد بود و شامل دوره‌های روزانه و شبانه می‌باشد. در صورت این امکان، طبیعتا این افراد از ابتدا مشغول به تحصیل میشوند و نیازی به گذراندن کالج یک ساله ندارند.
دانشگاههای انگلیسی زبان
در میان دانشکده‌های مختلف تحصیلی در دانشگاههای آلمان که بیشتر رشته های انگلیسی زبان را ارائه می دهند،می‌توان به دانشکده های مهندسی مکانیک، دانشکده برق و فن‌آوری اطلاعات، دانشکده علوم کامپیوتر، دانشکده ریاضیات، علوم پزشکی، علوم طبیعی و دانشکده علوم انسانی اشاره کرد. دانشجویان برای هر ترم تنها مبلغی در حدود ۶۵ یورو بابت هزینه خدمات دانشجویی پرداخت می‌کنند. از جمله موارد استفاده از خدمات دانشجویی که با پرداخت این هزینه امکان‌پذیر می‌شود، استفاده رایگان از وسایل حمل و نقل عمومی در شهر محل سکونت و در مواردی در شهرهای مجاور می‌باشد.
کارشناسی:
بچلر یک درجه و مدرک دانشگاهی و معادل کارشناسی است که در بسیاری از دانشگاه های دنیا و نیز اروپا وجود دارد و کوتاه ترین دوره دانشگاهی آلمان است که ۶-۸ ترم (حدود ۳ الی ۴ سال) طول می کشد و پس از اتمام دوره، دانشجو می تواند وارد مرحله مستر(کارشناسی ارشد) شود.
۴ نوع کارشناسی وجود دارد:
B.A: کارشناسی رشته های هنر
B.Sc: کارشناسی رشته های طبیعی مانند زیست شناسی
B.Eng: کارشناسی رشته های عملی مانند مهندسی ها
LL.B: کارشناسی رشته های حقوق
افرادی که متقاضی ورود به این مقطع هستند می بایستی مدرک دیپلم را داشته باشند تا بتوانند در این دوره شرکت کنند . هم چنین این نکته حائز اهمیت است که دوره ۴ ساله لیسانس به زبان آلمانی تدریس می شود و فرد متقاضی می بایست مدرک زبان آلمانی B1 یا B2 را داشته باشد . که بهتر است در ایران این مدرک را کسب کرده و بعد به کشور آلمان مهاجرت تحصیلی کند. زیرا گذراندن دوره ی کالج زبان آلمانی در کشور آلمان دوره ای است که سفارت را متقاعد و راضی به دادن ویزا به متقاضی می کند .
کارشناسی ارشد:
آلمان با داشتن معتبرترین دانشگاه های اروپا،سر آمد کشور های اروپایی در بحث آموزش است و به همین دلیل بسیاری از علاقه مندان به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر نظیر دکترا کشور آلمان را برای اتمام دوره فوق لیسانس خود انتخاب می کنند،چرا که ایشان می توانند بصورت کاملا رایگان مدارک تحصیلی خود را از بهترین دانشگاه های اروپا اخذ نموده و شانس خود را جهت اخد بورسیه های تحصیلی در مقطع دکترا افزایش دهند.دوره تحصیلات کارشناسی ارشد در کشور آلمان دو ساله است . دروس دانشگاهی کشور آلمان به دو صورت آلمانی و انگلیسی تدریس میشوند .
کارشناسی ارشد یک مقطح تحصیلی دانشگاهی است که در همه دانشگاه ها و نیز در کل اروپا و از جمله آلمان وجود دارد. آغاز این دوره پس از اتمام کارشناسی صورت گرفته و حداقل ۱٫۵ تا ۲ سال به طول می انجامد. در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاههای آلمان، امکان تحصیل در ۳۷ رشته مرتبط با علوم کشاورزی، جنگلداری و علوم تغذیه به زبان انگلیسی وجود دارد. از جمله دانشگاههای ارائه‌کننده این رشته‌ها می‌توان دانشگاههای گوتینگن، فرایبورگ، درسدن وهامبورگ را نام برد. در همین مقطع امکان تحصیل در ۱۲ رشته زیرمجموعه هنر فراهم شده است. در این زمینه دانشگاه‌هایی همچون دانشگاه وایمار بن، کلن و هامبورگ، رشته‌هایی نظیر طراحی، علوم ارتباطات و فیلم و سینما را ارائه می‌دهند. اما بیشترین تعداد رشته‌ها در این بخش، مربوط به رشته‌های فنی و مهندسی است. ۱۴۵ رشته در این گروه به زبان‌های انگلیسی و آلمانی ارائه می‌شود. در بخش علوم پزشکی و داروسازی نیز امکان تحصیل ۲۰ رشته به زبان انگلیسی ایجاد شده است.
۴ نوع کارشناسی ارشد وجود دارد:
M.A: کارشناسی ارشد رشته های هنر
M.Sc: کارشناسی ارشد رشته های طبیعی مانند زیست شناسی
M.Eng: کارشناسی ارشد رشته های عملی مانند مهندسی ها
LL.M: کارشناسی ارشد رشته های حقوق
متقاضیان به اخذ پذیرش تحصیلی به زبان آلمانی ، می بایست مدارک دال بر تسلط به این زبان را ( در سطح B2 ) قبل از ورود به دانشگاه کسب نمایند . گفتنی است کشور آلمان مجوز یادگیری زبان آلمانی را در کشور آلمان به دانشجویان اعطا نمی نماید . افرادی که قصد تحصیل به زبان انگلیسی را دارند می بایستی مدرک Ielts 6-6.5 را به دانشگاه ارائه دهند
تحصیل در مقطع دکترا در آلمان
علاقه‌مندان به تحصیل در مقطع دکترا، پس از پایان دوران تحصیل در مقطع کارشناسی‌ارشد، اقدام به نوشتن رساله‌ی دکترا می‌کنند. هدف از تحصیل در مقطع دکترا، گشودن مباحث جدید علمی در رشته مورد علاقه‌ی داوطلب است، این دوره در قالب امتحانی نهایی به پایان می‌رسد. شاید شرایط کمی ساده به نظر برسد، اما برای دریافت مدرک دکترا، راه سخت و پر فراز و نشیبی پیش روی علاقه‌مندان است. سالانه در حدود ۲۴ هزار نفر، در دوره‌ی دکترا از دانشگاههای آلمان فارغ‌التحصیل میشوند. اما آمار دقیقی از دانشجویان این دوره و همچنین افرادی که به دلایل مختلف از ادامه راه باز می‌مانند، در آلمان در دست نیست. انگیزه بسیاری از افراد برای تحصیل در دوره دکترا، افزایش درآمد و استفاده از امکانات بیشتر در زمینه‌های شغلی در آینده است. درآمد سالانه‌ی افرادی که در رشته‌های علوم پزشکی و مدیریت با مدرک دکترا مشغول به کار میشوند، در مقایسه با سایر همکاران خود بدون مدرک دکترا، در آلمان تا حدود ده‌ها هزار یورو متفاوت خواهد بود.
قدم اول برای پذیرش در دوره‌ی دکترا
اولین قدم برای ورود به دوره‌ی دکترا ، پیدا کردن موضوع رساله که سخت‌ترین مرحله‌ی کار است، می باشد. در دانشگاههای آلمان در فرم کلاسیک دوره‌ی دکترا در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی، کلاس درس به شکلی که در سایر مقاطع تحصیلی مرسوم است، وجود ندارد. بنابراین انتخاب موضوع و پیدا کردن استادی که علاقه‌مند به سرپرستی پروژه باشد، مهم‌ترین اقدام است.
کشور آلمان همانند سایر کشورهای پیشتاز در بحث تحصیل، به دانش جویان در حال تحصیل در مقطع دکترا ، توجه ویژه ای دارد و جهت پرداخت مخارج تحصیل ایشان، شرایط ویژه ای را جهت تسهیل طول دوره ی دکترا در این کشور در این کشور فراهم آورده است.
بصورت کلی تحصیلات در مقطع دکترا در دانشگاه های کشور آلمان به ۲ صورت تحصیل با بورسیه تحصیلی و تحصیل در شرایطی که دانشجو شهریه ی دانشگاه را شخصا پرداخت می کند،صورت می پذیرد.
تحصیل در شرایطی که دانشجو مستلزم به پرداخت هزینه در دانشگاههای کشور آلمان می باشد، همانند اخذ پذیرش د مقطع فوق لیسانس کشور آلمان می باشد ولیکن در این مطلب شرایط لازم جهت اخذ فرصت تحصیل در مقطع دکترا به همراه اخذ بورسیه تحصیلی می پردازیم.
با توجه به این نکته که کشور آلمان برای افرادی که در مقطع دکترا در این کشور مشغول به تحصیل هستند،حقوقی ماهیانه به میزان تقریبا ۲ هزار دلار را مدنظر قرار می دهند ، فلذا دانشجویان ایرانی رقابت بسیار سختی را در راستای اخذ بورسیه دکترا در کشور آلمان در پیش دارند.
در جهت اخذ بورسیه ی تحصیل مقطع دکترا در کشور آلمان فرد متقاضی می بایست پارامترهای ذیل را احراز نمائد:
۱)در دست داشتن مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد از دانشگاه های معتبر
۲)اخد مدرک دال بر تسلط کافی و زبان انگلیسی (حداقل آیلتس ۶٫۵)
۳)جلب نظر یک استاد مشاور (supervisor) که تز دکترا فرد را پشتبانی نماید.
۴)داشتن تالیفات از قبیل مقالات بین المللی ، کتاب و …
۵)داشتن همه و یا تعدادی از آیتم های ذکر شده،می توان در راستای افزایش شانس فرد در جهت اخذ پذیرش نقش بسزایی ایفا نماید.
تحصیل به زبان انگلیسی در مقطع دکترا
در مقطع دکترا نیز در بخش علوم کشاورزی، جنگلداری و علوم تغذیه، ۹ رشته در دانشگاه‌هایی همچون بن، گیسن، گوتینگن و براندن‌بورگ به زبان انگلیسی ارائه می‌شود. دانشگاه‌هایی همچون درسدن، وایمار، دارمشتات، اشوتگارت، آخن و کارلسروهه در رشته‌های فنی و مهندسی در مقطع دکترا، ارائه‌کننده ۲۹ رشته هستند. در رشته‌های علوم طبیعی، در همین مقطع، دانشگاههای مونستر، زارلند، کلن، توبینگن و بن، تحصیل ۱۲۴ رشته به زبان انگلیسی را فراهم کرده‌اند. در رشته‌های اقتصاد و علوم اجتماعی، امکان تحصیل در مقطع دکترا در ۵۲ رشته فراهم شده است. از میان دانشگاههای ارائه‌کننده این رشته‌ها، می‌توان به طور مثال به دانشگاههای کنستانس، هایدلبرگ، برمن و گوتینگن اشاره کرد. تحصیل در این رشته‌ها، در دانشگاههای نام برده در مقطع دکترا تنها به زبان انگلیسی است.
در رشته های پزشکی نیز برای دکترای پزشکی( phd پزشکی) امکان ادامه تحصیل با زبان انگلیسی وجود دارد. اما برای دوره های تخصص پزشکی، رزیدنتی و فلوشیپ نیاز به زبان آلمانی می باشد.
عواملی همچون: دانشگاه های بسیار ممتاز آلمان، آینده ی روشن پیش روی دانشجویان دانشگاه های این کشور و مهمتر از همه رایگان بودن تحصیلات در این کشور باعث شده است تا آلمان به عنوان یکی از کشورهای سرآمد دنیا از لحاظ پذیرش دانشجو مطرح گردد. سیستم آموزشی کشور آلمان به دلیل حساسیت بسیار زیاد دولت آلمان به روی زبان آلمانی طوری طراحی شده است تا اکثر رشته های ارائه شده به زبان آلمانی ارائه شوند. تحصیلات دانشگاهی در آلمان در مراکز مختلفی همچون: دانشگاه ها، مجتمع های آموزش عالی، دانشگاه های آموزش عالی هنر، مدارس عالی فنی، و غیره امکان پذیر است. برخی این مراکز فقط تا مقطع کارشناسی ارشد دوره برگزار می نمایند و برخی دیگر در مقاطع بالاتر نیز پذیرش دانشجو دارند. از لحاظ نوع و سیستم آموزش نیز برخی بصورت تئوری و برخی بصورت تئوری و عملی می باشند.
شرط ورود به دانشگاه ها و مدارس عالی فنی داشتن دیپلم دبیرستانی ۱۳ ساله است. دارندگان دیپلم دبیرستانی ۱۲ ساله خارج از کشور آلمان پس از گذراندن آزمون تشخیص علمی(Feststellungsprüfung)، به تقاضیای داوطلب، یا پس از دوره یکساله Studienkolleg در کالج های مقدماتی، می توانند به دانشگاه راه یابند. انتخاب رشته دانشگاهی نیز براساس نوع تحصیل در این کالج ها و نمرات اخذ شده صورت می گیرد.
تحصیلات دانشگاهی شامل دو دوره پایه و اصلی است: دوره پایه حداقل ۴ و نیم سال طول می کشد و دوره اصلی حداقل ۴ نیم سال برای مدارس عالی فنی و حداقل ۸ نیم سال برای دانشگاه ها می باشد. دانشگاه ها در آلمان مستقل هستند و بودجه کلیه مراکز آموزش عالی که دلتی هستند از طرف مسئولان ایالتی و وزارت فرهنگ آلمان تامین می شود.